Witajcie, dziś znany nam wszystkim, doskonale widoczny budynek, jeden z symboli Powstania…
Budynek PAST – nazywany również basztą lub warownią ze względu na swój średniowieczny charakter, został zbudowany według projektu szwedzkiego architekta Gustawa Clasona oraz polskiego architekta – wykonawcy Bronisława Brochowicza-Rogoyskiego przy ulicy Zielnej 39 w 1908 roku za sprawą szwedzkiej firmy, która przejęła od Bella koncesję na rozbudowę i eksploatację sieci telefonicznej w Warszawie.
Polskie gazety z tego okresu donosiły o pierwszym „drapaczu chmur”, że „będzie to olbrzym najwyższy, jak się zdaje, w Europie, nie biorąc oczywiście w rachubę wież kościelnych.” W istocie w momencie powstania budynek był najwyższą budowlą w całym Imperium Rosyjskim (51 m. !), a w Warszawie najwyższą do czasu wybudowania wieżowca Towarzystwa „Prudential” na placu Napoleona.
Budynek był zaopatrzony w dwa oddzielne wejścia: od frontu dla gości i interesantów oraz przez bramę dla telefonistek – skąd dochodziło się do osobnej klatki schodowej z windą elektryczną oraz łazienkami – tak nowocześnie i pięknie zaprojektowanymi, że Warszawiacy zaglądali je zwiedzać. Centrala powstała po tym, jak sąsiedni budynek na Zielnej 37 – wzniesiony w 1904 roku przez tę samą parę architektów okazał się już niewystarczający.
A teraz ciekawostka, firmą mocno powiązaną z koncesjonariuszem czyli Cedegrenem był Ericsson, który dostarczył sprzęt do wyposażenia centrali telefonicznej. Ta nazwa już się z pewnością kojarzy dziś :).
Po wygaśnięciu koncesji w okresie międzywojennym budynek przejęła Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna – PAST, stąd funkcjonująca do dzisiaj nazwa…
Z powodu swojej górującej nad miastem sylwetki (m.in. był gniazdem dla snajperów niemieckich) był obiektem zaciętych walk podczas Powstania Warszawskiego. Budynek był bardzo silnie broniony przez Niemców – walki powstańcze o zdobycie gmachu trwały od 2 do 20 sierpnia. Zostały zakończone sukcesem ale sam budynek został bardzo poważnie zniszczony.
Pierwsze 4 zdjęcia to PASTa przed wojną (wraz z makietą przedstawiającą układ kamienic wokół, teraz to trawnik…), następne 2 to okres Powstania i walki oraz jeńcy niemieccy, na koniec ruiny budynku i jego stan obecny.
Hello, today known to most of us, clearly visible building , one of the symbols of the Warsaw Uprising …
PAST building – also known as a tower or fortress because of its medieval character, was built by the design of Swedish architect Gustav Clason and Polish architect and builder Bronislaw Brochowicza-Rogoyskiego at Zielna 39 Street in 1908 due to a Swedish company, which took over from Bell Company concession for expansion and operation of the telephone network in Warsaw.
Polish newspapers of the period reported that first „skyscraper will be gigantically high, it seems highest in Europe, not taking into account church towers of course.” In fact, at the time the building was the tallest structure in the whole Russian Empire (51 m.!), and the highest in Warsaw until the construction of the Society „Prudential” skyscraper on Napoleon square.
The building was equipped with two separate entrances: front for guests and visitors and through the gate for telephonists – where on could get to separate stairwell with electric lift and bathrooms – so modern and beautifully designed, that many Varsovians wanted to sneak a peek. The telephone exchange was built after the neighboring building at 37 Zielna – built in 1904 by the same pair of architects had become insufficient.
And now something interesting, a company closely related to the concessionaire Cedegren was Ericsson, which provided equipment for telephone equipment. This name rings a bell today :).
After the expiry of the concession in the interwar period the building was taken over by Polish Joint Stock Telephone Company – Polska Akcyjna Spółka Telefoniczna i.e. PAST, thus functioning to this day name…
Because of its silhouette dominating the town (was a nest for German snipers) the building was the object of fierce fighting during the Warsaw Uprising. The building was heavily defended by the German occupants – Insurgents fights lasted from 2 to 20 August 1944. They were successfully completed but the building was seriously damaged.
The first 4 photos show PASTa before the war (along with a model showing the arrangement of tenements around the building, what is left now is a lawn…), the next 2 show the Warsaw Uprising – the fight and the German prisoners, in the last ones are the ruins of the building and its current state.